Najstarsza demokracja

Kongres Stanów Zjednoczonych powstał na mocy Konstytucji przyjętej przez Konwencję Konstytucyjną w 1787r., a ratyfikowanej przez Stany w 1789 roku. Wśród współczesnych ciał przedstawicielskich Senat Stanów Zjednoczonych zajmuje szczególną pozycję.
W przeciwieństwie do innych izb drugich, zwanych często wyższymi, jest nie tylko partnerem dla Izby Reprezentantów w Kongresie, który wraz z nią tworzy, ale nawet większe uprawnienia aniżeli te jej przysłu-gujące. Senat Stanów Zjednoczonych zasługuje na swoją nazwę, niekiedy nadawana izbom drugim. Wbrew rzeczywistości, ale zgodnie z wieloletnia tradycją, która bywa silniejsza nią fakty. Senat jest częścią Kongresu Stanów Zjednoczonych, przez jednych postrze-ganego jako wyjątkowy, ponieważ żadna legislatywna świecie nie wywierała większego wpływu na bieg spraw publicznych.

     Wyjątkowość Senatu Stanów Zjednoczonych wynika jednak nie tylko z jego kompetencji w stosunku do Izby Reprezentantów i znaczenia w systemie ustrojowym, odpowiadającego regułom tego systemu. Senat jest wyjątkowy, ponieważ został zaprojektowany jako fragment struktury państwa mający sprawić, że będzie funkcjonowało zgodnie z wartościami i interesami jego twórców. Senat jest wynalazkiem sprzed dwustu lat, nieodzownym dla powstania państwa federalnego, nadal znajdującym zastosowanie. Twórcy Senatu podstępowali przy tym według założeń ideowych i aksjologicznych, które stały się źródłem tej realnie funkcjonującej instytucji. Wraz z konstrukcja ustrojową Stanów Zjednoczonych Senat stanowi swoiste urzeczywistnienie teorii i praktyki politycznej. Jest rezultatem oddziałływania koncepcji doktrynalnych, poddanych procesowi politycznego urealnienia w pracach Konwencji Konstytucyjnej.

    Senat jest wyjątkowy jako przykład izby parla-menttarnej, której system tworzenia prawa uznawany jest za najbardziej skomplikowany na świecie. Zapewne także ze względu na specyfikę prawotwórstwa w Senacie kongresowy proces legislacyjny bywa określany jako labirynt a uchwalanie ustaw jako odyseja. Złożoność funkcjonowania Senatu jest w znacznej mierze uwaruj-kowana zarówno konsekwencjami dwuizbowej struktury kongresu, jak i strukturą Senatu oraz zasadami jego funkcjonowania. Wyjątkowe jest również to, że chociaż mechanizmy działania Senatu służące owemu kompliko-waniu, a nawet blokowaniu procesu decyzyjnego, są przedmiotem krytyki, to jednak dwuizbowość w jej obecnym kształcie pozostaje trwałą cechą ustroju Stanów Zjednoczonych.

    Dwuizbowość jest strukturalnym ogranicznikiem nadmiernego, a przez to zagrażającego wolności, wzrostu znaczenia władzy ustawodawczej i jednocześnie przesłan-ką funkcjonowania systemu równowagi i wzajemnego ha-mowania się władz, będącego zasadnicza podstawą dobre-go ustroju. W  tym systemie ciało prawodawcze powinno składać się z dwóch części. Jedna będzie trzymała w szrankach drugą przez obopólną zdolność przeszkadzania.

     Współczesna teoria dwuizbowości podkreśla jej szczególne znaczenie w państwie federalnym, dla urzeczywistnienia zasady podziału władzy, a także dla doskonalenia prawotwórstwa i zagwarantowania praw mniejszości i praw jednostki, wskazując na kluczową dla dwuizbowości kwestię związku jej legitymizacji ze skutecznością procesu reprezentacji. Urzeczywistnienie tego procesu jest nieodzowne dla zasadniczego celu każdego parlamentu, jakim pozostaje zapewnienie poro-zumienia między większością a mniejszościami w proce-sie artykulacji interesów, współistotne podejmowaniu decyzji, przede wszystkim w dziedzinie stanowienia prawa.

   Kluczowym zagadnieniem jest związek struktury parlamentu z funkcjami, które parlament wypełnia. Zarówno strukturę, jak i funkcje determinuje konstytucja, kultura konstytucyjna i reguły utrwalone w praktyce ustrojowej. Związek struktury i funkcji wynika z istoty parlamentu jako przedstawicielskiego ciała prawodawczego.

Autor: Vasco Furede